Bana Güvenme

Günaydın Dostlar,

Hepinizin bildiği gibi dünyada, uluslararası kabul görmüş Standard & Poor’s, Moody’s ve Fitch gibi derecelendirme kuruluşları var.  

Bu derecelendirme kuruluşları ne iş yapar? Bunlar; ülkelere, şirketlere filan not veriyorlar. Senin notun A, seninki B diyorlar. Bunu yaparken de sadece ekonomik parametreleri değil, politik yapı, geçmiş siyasi eğilimler, geleceğe yönelik analizler gibi birçok veriyi inceliyorlar.

Verilen notlar gerçeği yansıtıyor mu, yansıtmıyor mu, politik mi vs. gibi konular başka bir sabahın konusu olsa da şöylede bir gerçek var ki bütün dünya bu notlara değer veriyor ve bundan sonra da değer verecek gibi görünüyor.

Peki, biz kendi derecelendirme kuruluşumuzu kursak ne olur? Kurabiliriz  ama uluslararası piyasalarda karşılık bulmaz. Dış dünya ile hiç ilişkin olmayacaksa kendi kurduğun kuruluşa göre istediğini yapabilirsin.

Bu notlar ne işe mi yarıyor? Hemen söyleyeyim. Bu notlar bir nevi senin ne kadar güvenilir olduğunu gösteriyor. Birilerine kredi verecekleri zaman veya bir yere yatırım yaparken finansal kuruluşlar ve yatırımcılar bu notlara önem veriyorlar. Tabii tek parametre bunlar değil ama bunlar da değerlendirmenin içine alınan, senin aldığın krediden o krediyi nasıl bir faizle alacağına kadar her şeyi etkileyen önemli veriler.

Günlük hayatımızda da durum hiç farklı değil, hepimiz birer derecelendirme kuruluşuyuz. Herkesi ve her şeyi sürekli derecelendiriyoruz. Biz de kafamızda notlar veriyoruz ama tek farkımız bu kuruluşlar gibi verdiğimiz notları açıklamıyoruz. Kim bilir belki bizlerin de bu notları açıklaması iyi olabilir. Biz de bu şahıs güvenilir bir insandır notu A, bu güvenilmezdir notu D diyoruz.

Aslında kimsenin böyle bir talebi yok, biz bunu kendimiz yapıyoruz. Günlük, anlık “Ağabey bana güvenebilirsin.” muhabbeti dışında, kimse bize gelip de “Bana bir ömür boyu güvenebilirsin.” veya “Bana on üç yıl boyunca güvenebilirsin.” demiyor. Tamamen kendimiz böyle bir karar veriyoruz. Bunu yaparken de aynı derecelendirme kuruluşları gibi yaşanmışlara ve yaşanacaklara bakıyoruz.

Adamın böyle bir talebi yok, onu oraya sen oturtuyorsun, sonra da güvenini sarsınca bozuluyorsun. Her parametrede güvenilir olduğunu varsayan sensin. Genelde de bu konuda bizi yanıltan, kişiler oluyor. Şeylerde böyle bir sorun hiç olmuyor. Altın akmaz, kokmaz, paslanmaz, bozulmaz vs. iyi bir malzemedir diye altına güveniyorsun; alıyorsun,  kullanıyorsun, saklıyorsun ve hiçbir zaman seni yanıltmıyor. Bilmem kime ömrümün sonuna kadar güvenirim diyorsun ama bilmem kim bahara doğru sana bir şeyleri geçiriveriyor.

Bazı arkadaşlar kuruluşların doğru derecelendirme yapmadığı görüşünde. Bizde yapmıyoruz. Amerika’da yaşarken elimizin biraz para tutmaya başladığı dönemlerde, doktorlar kadar olmasa da bizden de üç kuruş, beş kuruş borç isteyen öğrenciler oluyordu. Bir gün, kafamda gayet düşük bir not verdiğim bir çocuğa hayatta geri getirmeyeceğini düşünerek bir borç verdim ve o parayı gitmiş saydım. Çocukcağızı çok da fazla tanımıyordum ama işi hallolsun diye yardım ettim. Tam söz verdiği günde çocuğun parayı getirip vermesi “Al o düşük notunu …..” der gibiydi. Öyle düşündüğüm için çok kötü hissetmiştim kendimi.

Doğrudur ara sıra yanılıyoruz ama genelde geçmiş ve gelecek verileri üzerine verdiğimiz güven notları bizi yanıltmıyor. Bu parayı verirsem kesin geri getirmez diyorsun, o da zaten getirmiyor. Beklenen bir davranış insanı şaşırtmıyor. Ne zaman ki beklenmeyen bir davranışla karşılaşıyorsun, dağlara karlar filan yağıyor, o zaman bir müddet şapşallaşıyorsun.

“Bunu senden hiç beklemezdim.” gibi cümleler kuruyorsun. Niye beklemiyorsun kardeşim? Bu dünyada beklenmeyeni bekleyeceksin. Notu kendin verdin. Kimse gelip de sana güvenilirlik konusunda benim notum A demedi.  Sen notu yanlış verdinse adamın kabahati ne?

Herkes, her şey ve her durum için bir değerlendirme yapıyoruz. Burada unutmamız gereken şey, güven uzun vadeli bir iştir. Sınavdan bir akşam önce çalışarak ertesi gün A alamazsınız. Bugüne kadar hep A alarak gidiyorsanız da alacağınız bir tane C averajınızı BB yapmaz, bir anda hepsini C'ye indirir.

Garip bir şeydir güven. Satın alamazsın, cebinde taşıyamazsın, eski soruları bulamazsın, kopya çekemezsin, en fazla bir müddet güvenilirmiş gibi insanların sana yanlış not vermesini sağlayabilirsin. Değişik de bir hesap ediliş şekli vardır. Güvenin derecelendirmesinde her zaman alınan en son not geçerlidir. Geriye dönüp de ama geçen sene ben hep A alıyordum, diyemezsiniz.

Notunuzu düşürmeyin, sonra averajı yükseltmek çok zor olur.

Sağlıklı kalın, mutlu kalın...