Ekonomi Postası Haziran 2021

Günaydın Dostlar,

Yılın ilk altı ayını geride bıraktık. Gelin beraberce haziran ayındaki gelişmelere bir göz atalım.

Türkiye’de, Merkez Bankası 17 Haziran’da politika faizini beklentiler doğrultusunda %19’da sabit bıraktı.

Amerika’da, FED’in (Amerika Merkez Bankası) “Aşılama çok iyi gidiyor, piyasa hareketleniyor, bu yüzden de enflasyon artışının geçişi olacağını düşünüyoruz” sözü bir gecede doların ciddi ölçüde değer kazanmasına emtia fiyatlarının düşmesine neden oldu. 2023 yılında faizleri yükseltebilecekleri konusunun konuşulmaya başlamasının konuşulduğunu da söylemeyi ihmal etmediler. Faizi yükseltemeyeceklerine göre bir şeyler söyleyerek durumu idare etmeye çalışacaklarını zaten bekliyorduk.

Her ne kadar FED basılan trilyonlarca dolardan çok bahsetmese de gerçekler değişmiyor. Haziran ayında Amerika’da TÜFE bir kere daha beklentilerin üzerinde çıktı ve yıllık %5.00 oldu.

Haziran ayında ÜFE de yıllık %6,6 olarak açıklandı.

Süpermarket Alışverişi:

Benim aldığım ürünlerin fiyatları, benim aldığım süpermarkette haziran ayında geçen aya göre %2,44 oranında arttı. Geçen ay, deterjan ve kâğıt ürünlerinde yapılan uzun süreli indirimlerden kaynaklanan balayı kısa sürdü, bu ay yine evliliğin gerçeklerine döndük. Bu artışla beraber yılbaşından beri toplam artış oranı da %6,88 oldu. Elimizdeki altı aylık veriyi bütün yıl bazında düşünürsek, şu anda %13,76 civarında bir yıllık süpermarket enflasyon oranına doğru gidiyoruz. Muhtemelen bu oran önümüzdeki aylarda artacaktır.

Geçen aya göre fiyatı en fazla artan ürünler: Yumuşatıcı: %33,58, Tuvalet Kâğıdı: %19,98, Yüzey Temizleyici: %13,98, Limon: %11,74, Elma Starking: %11,37.

Geçen ay, yapılan indirimlerden ötürü, yumuşatıcı fiyatı en çok azalan ürünlerden biriydi. Bu ay normal fiyatına dönünce, fiyatı en çok artan ürünlerden biri oldu.

Geçen aya göre fiyatı en fazla düşen ürünler: Domates: %22,60, Kâğıt Havlu: %22,09, Kuru Soğan: %12,29, Atom Salata: %12,06, Dolmalık Biber: %11,36.

Bundan önceki aylarda rekor kıran dolmalık biberin fiyatı, havaların ısınmasıyla beraber Nisan 2021’den beri %55,00 oranında ucuzladı.

Yılbaşına göre fiyatı en fazla artan ürünler: Limon: %42,59, Tereyağı: %37,74, Demlik Poşet Çay: %36,22, Meyve Nektarı: %30,00, Taze Kaşar: %25,04.

Yılbaşına göre fiyatı en fazla düşen ürünler: Hıyar Badem: %41,05, Atom Salata: %40,24, Domates: %27,11, Kulak Çubuğu: %27,00, Kâğıt Havlu: %25,10.

Kâğıt havluda geçen ay başlayan indirim halen devam ediyor.

Hatırlayacağınız gibi, ocak ayında, takip ettiğim 50 süpermarket ürününden 28 tanesinin fiyatı hiç değişmemişti. Şubat ayı sonunda yılın ilk gününden beri fiyatı hiç değişmeyen ürün sayısı 17’ye inmişti. Haziran ayı sonunda, fiyatı hiç değişmeyen sadece 5 ürün kaldı. Bu rakam geçen ay 7’di. Altı aydır fiyatı hiç değişmeyen beş ürün: Lavaş, tam buğday ekmeği, sandviç ekmeği, diş macunu ve nohut.

İndirimler süpermarketlerde bütün hızıyla devam ediyor. Her gün bir şeyler ciddi boyutta indirimde oluyor. Biraz takip ederseniz çok uygun fiyatlarla alışveriş yapabilirsiniz.

Damacana:

Nisan ayında damacana fiyatları %6,06 oranında arttıktan sonra, haziran ayında bir değişiklik olmadı. Damacana siparişlerinizi akıllı telefonlar üzerindeki aplikasyonlar üzerinden vermenizi şiddetle tavsiye ederim. Hemen hemen her markanın kendi aplikasyonu var. Uygulamayı telefonunuza indirip siparişlerinizi buradan vermezseniz, bayilerin belirlediği fiyatlardan ödeme yapmak zorunda kalabilirsiniz.

Şeker:

Haziran ayında, şeker fiyatı Mayıs 2021 fiyatlarına göre dünya borsalarında  %2,94 (USD) oranında azaldı. Böylece yılbaşından beri toplam artış da %10,20 olarak hesap edildi.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 488,40 USD (22 Şubat 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 418,70 USD (22 Haziran 2021)

Haziran 2020’den beri şeker fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %18,32 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Türk Şeker fiyatı 3,93 TL/Kg olarak devam ediyor. Bu da gösteriyor ki, şeker fiyatı üretimden rafa gelinceye kadar (nakliyat, ambalaj, işçilik gibi kalemler eklenince) yaklaşık olarak %43,42 oranında artıyor.

Süpermarket raflarındaki şeker fiyatlarında hiçbir değişiklik olmadı.

Yumurta:

Yumurta fiyatları Mayıs 2021’e göre Başmakçı Borsası’nda %4,53 oranında arttı. Peki, (yaz ortasında) neden arttı? Yumurta fiyatlarının artmasının nedeni talep patlaması değil. Başta yem olmak üzere yumurtacıların girdilerinin çoğu döviz ile fiyatlandırıldığı için, artan döviz kurları haziran ayında fiyatların artmasına neden oldu. Başmakçı, Türkiye’de yumurta fiyatlarını belirleyen önemli borsalardan biridir. Toplamda da Aralık 2020’ye göre yumurta fiyatları  %18,73 oranında azalmış oldu.

Bu düşüşler marketlere nasıl yansıdı? Maalesef bu oranlarda bir düşüş olmadı ama Aralık 2020 fiyatlarına göre %12,23 oranında bir azalma oldu. Yumurta fiyatı parametrelerden sadece bir tanesi, ambalaj ve nakliye fiyatlarındaki artışlar raflardaki düşüşün sınırlı kalmasına neden oldu.

Yumurta fiyatı üreticiden rafa gelene kadar yaklaşık %32,04 oranında artmış oluyor.

Süt:

Hatırlayacağınız gibi, yılın ilk gününde çiğ süt fiyatları %21,74 oranında artmıştı ve bu da yılın ilk gününden itibaren fiyatlara yansımıştı. Haziran ayı içinde başka kayda değer bir gelişme olmadı. Toplamda da Aralık 2020’ye göre marketlerdeki süt fiyatları %22,34 oranında arttı.

Süt üreticileri, yılbaşındaki zammın çoktan eriyip gittiğini ve zarar ettiklerini söylemeye başladılar bile. Büyük bir ihtimalle temmuz ayında çiğ süt fiyatları artacak gibi görünüyor.

İçki, Sigara:

Benim takip ettiğim içki (yerli) ve sigara fiyatlarında haziran ayında hiçbir değişiklik olmadı.

Doğalgaz, Elektrik, Su:

1 Haziran 2021 itibarıyla doğal gaz fiyatlarına bir kere daha %1 oranında zam yapıldığı açıklandı. Yılın ilk beş ayında da %1’lik zamlar yapılmıştı. Yılbaşından beri toplam artış %6,21 oldu. Her ne kadar açıklanan toplam artış %6,21 olsa da, benim faturam bu dönemde %8,15 oranında arttı.

Haziran ayında elektrik fiyatlarında bir değişiklik olmadı. Aralık 2020 ile mukayese ettiğimizde fiyatların bugüne kadar %5,64 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

İSKİ 1 Ocak 2021 tarihinde su fiyatlarına %6,84 oranında zam yapmıştı. Haziran ayı içinde başka bir gelişme olmadı. Zam bu oranda açıklanmış olsa da diğer parametrelerin etkisiyle ilk beş aylık dönemde benim faturamdaki birim fiyat %5,16 oranında arttı. Geçen ay bu oran %9,86 olarak hesap edilmişti. Neden ve nasıl düştü ben de bilmiyorum. Su fiyatı kullandığınız miktara çok bağlı. 15m³’e kadar olan kullanımlarda birim fiyat 4,81TL/m³, 15m³’ün üstündeki kullanımlar için birim fiyat 7,22TL/m³. Gördüğünüz gibi arada çok fark var. Her ne kadar fiyat 4,81TL/m³ olsa da bu fiyatı faturanızda hiçbir zaman göremiyorsunuz. İSKİ’nin kullandığınız her m³ başına 0,200m³ suyu insani kullanım hakkı olarak ücretsiz olarak verdiğini de belirtmek isterim.

Ham Petrol:

Brent Petrol fiyatı (USD), haziran ayında bir önceki aya göre %7,68 oranında arttı. Bu artışla beraber Aralık 2020’den beri toplam artış %45,82 oldu. ABD, Çin ve Avrupa ekonomilerinin Covid-19 kısıtlamalarından kurtulmaya devam etmesiyle bu yıl Brent petrol çok ciddi bir yükseliş gösterdi. Seyahat sektöründeki toparlamanın petrol fiyatlarını daha da yükselteceği yönünde görüşler olmakla beraber, birçok ülkede devam eden ve artış gösteren yeni vaka sayıları da petrol talebindeki toparlanmanın düzensiz olmaya devam edeceğinin en büyük göstergesi.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 76,18 USD (25 Haziran 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 51,09 USD (04 Ocak 2021)

Haziran 2020’den beri Brent petrol fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %79,82 oranında artmış olduğunu görüyoruz. Burada salgından kaynaklanan baz etkisini de unutmamak gerekiyor.

Dolar, Euro:

Haziran ayında dolar endeksi bir önceki aya göre %0,85 oranında değer kazandı. ABD 10 yıllık tahvil faizleri de geçen aya göre %6,41 oranında değer kaybetti. FED’in günü kurtarmaya yönelik açıklamalarıyla dolar endeksi yükseldi. Tahvil faizlerinde de ciddi bir düşüş oldu.

Dolar haziran ayında geçen aya göre %3,11 oranında değer kazandı. Bu artışla beraber Aralık 2020’ye göre toplamda %11,27 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 8,7655 TL (22 Haziran 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 6,9275 TL (17 Şubat 2021)

Haziran 2020’de dolara yatırım yapmış olsaydınız Haziran 2021’de ne kadar kazanmış olurdunuz? %26,22.

Euro/USD oranı haziran ayında geçen aya göre %0,92 oranında azaldı.

Euro da geçen aya göre %2,33 oranında değer kazandı. Bu artışla beraber Aralık 2020’ye göre toplamda (dolara benzer bir şekilde) %10,30 oranında değer kazandı.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 10,5350 TL (05 Haziran 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 8,4019 TL (19 Şubat 2021)

Haziran 2020’de euroya yatırım yapmış olsaydınız Haziran 2021’de ne kadar kazanmış olurdunuz? %35,16.

Altın, Gümüş:

Gram altın (ayın sonuna doğru günlük düşüşler yaşanmış olsa da) haziran ayında geçen aya göre %1,84 oranında değer kazandı. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %10,45 oranında değer kazanmış oldu. FED yetkililerinin faiz konusunda ikiye ayrılması nedeniyle şahin ve güvercin açıklamalar piyasalarda oynaklığa neden oluyor. Altın ile gümüş bu dönmede günlük düşüşler yaşasa da, yakın vadede FED’in mevcut para politikasına devam etmesi ve küresel emtia fiyatlarının desteği ile yükseliş trendini koruması bekleniyor.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 527,196 TL (02 Haziran 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 397,250 TL (18 Şubat 2021)

Haziran 2020’de altına yatırım yapmış olsaydınız Haziran 2021’de ne kadar kazanmış olurdunuz? %33,82. Hiç fena değil. Piyasada böyle bir faiz yok.

Ons altın haziran ayında geçen aya göre %1,00 oranında değer kaybetti. Şu anda Aralık 2020’ye göre sadece %1,66 oranında geride. Muhtemelen önümüzdeki aylarda bu açığı kapatacaktır.

Gram gümüş fiyatları, haziran ayında geçen aya göre %0,90 oranında değer kazandı. Toplamda Aralık 2020’den beri %21,09 oranında değer kazanmış oldu. Altın için sıralamış olduğumuz parametrelerin birçoğu gümüş için de geçerli.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 7,7552 TL (02 Haziran 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 5,9212 TL (15 Ocak 2021)

Haziran 2020’de gümüşe yatırım yapmış olsaydınız Haziran 2021’de ne kadar kazanmış olurdunuz? %92,71. Evet, yanlış okumadınız. Yatırımınız hemen hemen ikiye katlanmış olurdu. Altının son 12 aydaki getirisinin neredeyse üç katı olduğuna da dikkatinizi çekmek isterim.

Ons gümüş haziran ayında geçen aya göre %1,62 oranında değer kaybetti. Bu düşüşle beraber toplamda Aralık 2020’den beri %7,54 oranında değer kazanmış oldu.

Metaller:

Metal fiyatları Londra Metal Borsası tarafından açıklanıyor ve dünyanın her yerinde Amerikan Doları üzerinden işlem görüyor.

Alüminyum: Alüminyum haziran ayında geçen aya göre %0,06 oranında değer kazandı. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %20,57 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 2.565,00 USD (10 Mayıs 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 1.951,50 USD (19 Ocak 2021)

Haziran 2020’den beri alüminyum fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %55,71 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Alüminyum Alaşım: Alüminyum alaşım haziran ayında geçen aya göre %1,91 oranında değer kazandı. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %12,89 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 2.257,00 USD (24 Şubat 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 1.875,50 USD (21 Nisan 2021)

Haziran 2020’den beri alüminyum alaşım fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %75,22 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Kurşun: Kurşun haziran ayında geçen aya göre %0,06 oranında değer kazandı. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %8,42 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 2.319,50 USD (30 Haziran 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 1.896,00 USD (18 Mart 2021)

Haziran 2020’den beri kurşun fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %25,17 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Çinko: Çinko haziran ayında geçen aya göre %0,75 oranında değer kaybetti. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %5,61 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 3.063,50 USD (18 Mayıs 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 2.539,00 USD (2 Şubat 2021)

Haziran 2020’den beri çinko fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %45,43 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Bakır: Bakır haziran ayında geçen aya göre %5,42 oranında değer kaybetti. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %23,74 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 10.724,50 USD (10 Mayıs 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 7.741,50 USD (1 Ocak 2021)

Haziran 2020’den beri bakır fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %67,04 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Nikel: Nikel haziran ayında geçen aya göre %2,15 oranında değer kazandı. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %6,65 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 19.689,00 USD (22 Şubat 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 15.907,00 USD (1 Ocak 2021)

Haziran 2020’den beri nikel fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %41,35 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Hasır Çelik: Hasır çelik (inşaat demiri) haziran ayında geçen aya göre %0,83 oranında değer kaybetti. Böylece toplamda Aralık 2020’den beri %25,57 oranında değer kazanmış oldu.

2021 yılı içerisindeki en yüksek değeri: 794,00 USD (12 Mayıs 2021)

2021 yılı içerisindeki en düşük değeri: 563,00 USD (1 Şubat 2021)

Haziran 2020’den beri hasır çelik fiyatının ne kadar değiştiğine bakarsak, %73,69 oranında artmış olduğunu görüyoruz.

Benzin, Motorin:

Tavan fiyat uygulaması bittikten sonra haziran ayında da benzin fiyatları artmaya devam etti. Benzin fiyatları Mayıs 2021’e göre %5,43 oranında arttı. Böylece toplamda Aralık 2020’e göre toplam artış %8,15 oldu.

Haziran ayında mazot fiyatları da bir önceki aya göre %7,02 oranında arttı. Aralık 2020’ye göre toplam artış %10,70 oldu.

Bu Ay Açıklanan Diğer Fiyat Güncellemeleri:

Bu bölümde ayrıca belirtmemizi gerektirecek bir fiyat güncellemesi gözümüze çarpmadı.

Tüketici Güven Endeksi:

Bu sayfada Tüketici Güven Endeksi ve Satınalma Müdürleri Endeksini de paylaşmamı isteyen dostlarım oldu. Bu kadar veri paylaştıktan sonra bir de tüketicilerin ne düşündüğüne bakalım.

Tüketici Güven Endeksi, tüketicilerin kişisel mali durumları ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ve gelecek dönem beklentileri ile yakın gelecekteki harcama ve tasarruf eğilimlerini ölçmeyi amaçlayan bir göstergedir. Tüketici Eğilim Anketi yapılarak belirlenir. Genelde her ayın son haftasında açıklanır.

Endeks en düşük 0 en yüksek 200 değerleri alabilir. Endeksin 100’den yüksek olması tüketici güveninde iyimser durum, 100’den küçük olması da tüketici güveninde kötümser durum olduğunu gösterir.

Takip etmeyen dostlarımız için böyle kısacık bir açıklama yaptıktan sonra bakalım Türkiye’de haziran ayında durum nasıl. Haziran ayında endeks değeri 81,7 oldu. Geçen ay 77,3 değeri ile bu senenin ve son dokuz ayın en düşük değerini yaşamıştık. Endeks haziran ayında %5,69 oranında artmakla beraber halen çok düşük bir değerde. Endeksin 100’den küçük olması kötümser bir duruma işaret ediyor. Kısacası, kötünün iyisi durumundayız.

Satınalma Müdürleri Endeksleri (PMI):

Satınlma Müdürleri Endeksleri (Purchasing Managers’ Indexes – PMI), ekonomik faaliyet koşullarının ölçümü konusunda gerek küresel piyasalar gerekse ekonomi basını tarafından yakından takip edilen göstergeler arasında yer almaktadır. Ekonomik faaliyet koşullarına ilişkin olarak ilgili ay içerisinde açıklanan ilk verilerden biri olması, resmi verilerden önce yayınlanması ve gerçekleşen verilerle gösterdiği korelasyon, PMI endekslerine önemli bir öncü gösterge niteliği kazandırmaktadır.

IHS Markit tarafından oluşturulan PMI endeksleri birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede imalat, hizmet, inşaat gibi sektörler için aylık raporlar biçiminde kamuoyuna açıklanmaktadır. Doğal olarak bu çalışmayı yapan başka firmalar da var. Endekslerin hesaplanması için yapılan ankette, katılımcı firmalara üretim, yeni siparişler, stok düzeyleri, istihdam, tedarikçi performansı ve fiyat trendleri gibi parametrelerin hangi yönde geliştiği sorulmaktadır.

PMI’ların 50’den büyük olması önceki aya kıyasla bir iyileşmeye ya da artışa işaret ederken 50’den küçük olması önceki aya göre kötüleşme ya da düşüş olarak değerlendirilmektedir. Endeksler, sektörlerin faaliyet konularındaki değişimin nicel büyüklüğünü değil de, yönünü göstermesi açısından bir eğilim göstergesi özelliği taşımaktadır.

Türkiye’de bu endeksler İstanbul Sanayi Odası tarafından IHS Markit ile işbirliği kapsamında hazırlanıp her ay sanayicilerimiz ve kamuoyuyla paylaşılmaktadır.

PMI endeksleri hakkında bilgi sahip olduğumuza göre, gelin beraberce başta Türkiye olmak üzere bazı önemli coğrafyalarda son aylardaki duruma bakalım.

PMI İmalat Sanayi Raporu

Türkiye: Ocak: 54,4, Şubat: 51,7, Mart: 52,6, Nisan: 50,4, Mayıs: 49,3, Haziran: 51,3

ABD: Ocak: 59,2, Şubat: 58,6, Mart: 59,1, Nisan: 60,5, Mayıs: 62,1, Haziran: 62,1.

AB: Ocak: 54,8, Şubat: 57,9, Mart: 62,5, Nisan: 62,9, Mayıs: 63,1, Haziran: 63,4.

Almanya: Ocak: 57,1, Şubat: 60,7, Mart: 66,6, Nisan: 66,2, Mayıs: 64,4, Haziran: 65,1.

Çin: Ocak: 51,5, Şubat: 50,9, Mart: 50,6, Nisan: 51,9, Mayıs: 52,0, Haziran: 51,3.

Japonya: Ocak: 49,8, Şubat: 51,4, Mart: 52,7, Nisan: 53,6, Mayıs: 53,0, Haziran: 52,4.

Global: Ocak: 53,5, Şubat: 53,9, Mart: 55,0, Nisan: 55,8, Mayıs: 56,0, Haziran: 55,5.

Gördüğünüz gibi, Avrupa Birliği ve ABD biraz toparlanıyor, onun dışında da genelde bütün bölgeler “ne iyi ne kötü” durumunda devam diyor.

Türkiye’de PMI 51,3 olarak gerçekleşti. Kısıtlamaların gevşetilmesine bağlı olarak Türk imalat sektörü haziran ayında tekrar artışa geçti. İmalat ve yeni siparişler toparlanırken istihdam artışı da olumlu bir görüntü verdi. Hem girdi maliyetleri hem de nihai ürün fiyatları enflasyonu hızlandı ve satış fiyatları Eylül 2018’den beri en yüksek oranda arttı.

Dostlar, daha önce de belirttiğim gibi bunlar Emin’in enflasyonu ve Emin’in takip ettiği ürünlerin ve piyasaların durumu. Ne piyasa analizi, ne de sizlere nasıl hareket etmeniz gerektiği yönünde bir tavsiye. Herkesin öncelikleri, gözlemleri ve risk tercihleri farklıdır. Alım alışkanlıklarınıza ve alım yaptığınız yerlere göre sizin enflasyonunuz daha farklı olabilir. Bakalım önümüzdeki aylarda ne gibi gelişmeler yaşayacağız.

Sağlıklı kalın, mutlu kalın…